Fizik tedavi, düzenli hareket etme ve işlev yapma yeteneklerini sınırlayan tıbbi koşulları ve hastalıkları olan her insana yardımcı olabilir. Bir fizik tedavi programı, kişilerin daha önceki işleyiş düzeylerine geri dönmelerine yardımcı olabilir. Bununla beraber daha fazla yaralanmayı önleme, genel sağlık refahını iyileştirmeye yardımcı olabilecek yaşam tarzı değişikliklerini teşvik edebilir.
Fizik Tedavi Nedir?
Fizik tedavi, beyni, omuriliği, sinirleri, kemikleri, eklemleri, bağları, kasları etkileyen fiziksel yetersizliği, engeli olanlara fonksiyonel yetenek veya yaşam kalitesini arttırmayı ve onarmayı amaçlayan bir bölümdür. Fizik tedavi uzmanları kas-iskelet sistemi, nörolojik, romatolojik ve kardiyovasküler sistemler dâhil olmak üzere geniş bir bilgi birikimine sahiptirler. Fizik tedavi bölüm olarak fiziksel tıp ve fizyoterapi ile ele alınabilir. Fiziksel tıp bölümü, fizik tedavi uzmanı doktorlarından oluşur, fizyoterapi bölümü ise ftr olarak da bilinen fizyoterapistlerden oluşur. Fizik tedavi doktorları tıpta uzmanlık sınavıyla belirlenir ve fizik tedavi puanları değişikler gösterebilir. Fizyoterapistler ise ÖSYM’nin yaptığı üniversite sınavına göre belirlenir. Yine bu bölümün puanları da değişiklikler gösterir. Fizik tedavi genel olarak aşağıdaki hususları amaçlar;
- Genel olarak ağrının hafifletilmesi,
- Gergin olan kasların gevşetilmeye çalışılması,
- Kan dolaşımının olumlu bir şekilde iyileştirilmesi,
- Enflamasyonun (iltihap) azaltılarak giderilmesi,
- Genel vücut fonksiyonlarının restore edilmesi, eklemlerin hareket alanının genişletilmesi, kasların zamanla güçlendirilmesi ve genel koordinasyonun sağlanabilmesi,
- Kullanılan ilaç gereksinimlerinin azaltılması,
- Duruş (postür olarak da bilinir) problemlerinin önlenebilmesi ve onarılması olarak sayılabilir.
Fizik Tedavi Hangi Hastalıklara Bakar?
Fizik tedavi bölümü birçok hastalıklarla ilişkilidir. Şimdi bu hastalıkların tedavisi nasıl yapılır, hangi egzersizler kullanılır ve genel işleyiş aşamaları nelerdir yakından inceleyelim;
Parkinson Hastalığı: Kardinal motor ve motor olmayan semptomların tedavisi, yürüme ve dengeleme konularına yardım etmek için ipuçlarını (yürürken karıştırma ve donmayı azaltmaya yardımcı olan bir egzersiz), küçülen kasları dengelemek için direnç kuvveti eğitimi ve titremeleri en aza indirmeye yönelik stratejileri içerir. Fizik tedavi bölümü, egzersiz reçetesinde hastalık ilerlemesini yavaşlatma potansiyeline yardımcı olmak için hayati bir rol oynar.
Huntington Hastalığı: Beyindeki sinir hücrelerini parçalayan genetik bir hastalık olan huntington hastalığının semptomları ALS, Parkinson ve Alzheimer sorunlara benzer özellikler taşır. Genel olarak bu hastalık, istemsiz hareketlere ve spazmlara, yargıda bozulma, kararsız yürüyüş, konuşmada zorlanma ve hızlı kilo kaybına neden olur. Tedavinin ana odak noktalarından biri koreyi (anormal istemsiz hareket) kontrol etmek için çekirdek kuvveti ve kararlılığı arttırmaktır. Fizik tedavi, fonksiyonel mobilite, çift giriş, biliş iyileştirme gibi günlük işlemlerde yardımcı olabilecek görevlendirme ve denge sağlar.
Pelvik ve Cinsel İşlevsellik: Pelvik taban disfonksiyonu ve ağrısı ile ilişkili birçok konu, hedeflenen egzersizler ve uzatmalarla tedavi edilebilir. Kadınlarda, pelvik taban disfonksiyonu sıklıkla hamilelik ve doğumla başlar. Fizik tedavi ayrıca, duruş düzeltmek, ağrıyı hafifletmek ve oturma pozisyonlarından kalkmak için daha iyi yollar öğretmek konusunda hastalarla birlikte çalışır. İnkontinans, pelvik ağrı, kadın ve erkeklerde cinsel işlev bozuklukları bu bölüm tarafından da giderilebilir. Tedavi, myofascial salınımını (vücudun fasyasına sürekli baskı uygulayarak, kasları, organları, diğer yumuşak yapıları birbirine bağlayan ve ayıran doku), sinir ve doku mobilizasyonu, manuel terapi, piroformis gerilmeleri, elektriksel stimülasyon ve genel egzersizlerini içerebilir.
Serebral Palsy: Bu durum motor fonksiyon kaybı, beyin hasarı, enfeksiyon veya doğumdan hemen önce, sırasında veya hemen ardından beynin anormal gelişmesinden kaynaklanır. Fizik tedavi hastalarla 3 farklı gelişim evresi boyunca çalışır.
Kanser: Cerrahiler, kemoterapi, radyasyon ve ilaç tedavisinin yanı sıra fizik tedavi, akciğer, kemik, kolon, beyin ve diğer kanserlerden muzdarip hastaların, tedavilerinin yan etkisini ele alarak, yorgunluğun azaltılması, enerjinin yeniden kazanılması veya gücün sürdürülmesi gibi konularda yardımcı olabilir. Fizik tedavi kısaca, bireylerin aktiviteler ve yaşama katılım için en yüksek potansiyellerine ulaşmalarına yardımcı olmak amacıyla kanser deneyiminin bir sonucu olarak ortaya çıkan bozulmaların önlenmesi, tanımlanması ve tedavi edilmesinde esastır.
Lenfatik Sistem Sorunları: Lenfatik sistem, fazla sıvıları (lenf) toplar, bu sıvıları, vücutta ve kan dolaşımında hareket ettirir. Şişlik (ödem) ortaya çıktığında, genellikle enfeksiyon, kanser veya radyasyondan sonra yara izlerine neden olabilir. Fizik tedavi, şişmeyi azaltmak ve gelecekteki sıvı birikimini azaltmak için kompresyon giysileri veya tam dekonjektif tedavi uygular.
Multipl Skleroz (MS): Devre dışı bırakan bir merkezi sinir sistemi bozukluğu olan multipl sklerozun (MS) bilinen bir nedeni yoktur. En sık 20 ve 50’li yaşlar arasında teşhis edilir ve kadınlar, erkeklere oranla 2 kat daha fazla risk altındadır. Kas zayıflaması, spastisite ve uyuşukluk nedeniyle, bu bölüm, yürüyüş eğitimi, hareketlilik ve denge konularında hastalarla birlikte çalışmakta ve baston ve scooter gibi yardımcı cihazlar konusunda yardımcı olmaktadırlar.
Baş Dönmesi ve Denge Bozuklukları: Baş dönmesi ve denge bozuklukları 65 yaş üstü kişilerin sıkça şikâyet ettiği ve tehlikeli düşmelere neden olabilen sorunlardır. Bu bölüm, baş dönmesi ve denge bozukluklarını genel olarak hastalara görme problemlerini ve vücut algılarını iyileştirerek denge sorunlarını telafi etmeyi öğreten bir terapi türü olan denge egzersizleri ve vestibüler rehabilitasyon üzerinde çalışarak hafifletir.
Bel ve Boyun Fıtığı (Disk Hernileri): Omurgalarda bulunan disklerin yerinden taşması ve kayması sonucuyla ortaya çıkan ve hareket etme kabiliyetini kısıtlayan bir tür rahatsızlıktır. Bel fıtığı bazı durumlarda çeşitli travmalara neden olabilir. Fizik tedavi doktoru, bel fıtığı sorunlarını egzersizler ve bir takım hareket ettirme tedavileriyle hafifletebilir. Boyun fıtığı ise kuvvetli bir bağ dokusunda meydana gelen, sinirlere ve omurlara baskı yapması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, sinir sıkışması ve şiddetli bir ağrıya da yol açabilir. Boyun fıtığı da ateller, egzersizler ve hareket mekanizmaları yoluyla tedavi edilebilir.
Genetik Kas Sorunları ve Kas Yırtılması: 30’dan fazla genetik kas hastalıkları, yaygın olarak kas distrofisi olarak adlandırılan nöromüsküler rahatsızlığı içerir. Çeşitli bozukluklarla ilişkili ilerleyici zayıflama ve dejeneratif iskelet problemleriyle mücadele etmek için fizik tedavi bölümü, atel hareketleri gibi hareketlilik ve egzersiz tedavileri uygular. Bununla beraber omuz bölgesinde kas yırtıkları çok sık görülen rahatsızlıklardır. Rotator manşet adıyla da bilinen bu kas grupları gençlerde şiddetli bir travma sonrasında ve yaşlılarda ise yıpranmaya bağlı olarak yırtılabilir. Omuzda kas yırtılması sorunları için de toparlayıcı tedavi yöntemleri uygulanır.
Osteoartrit: Engelliliğe neden olan en yaygın eklem hastalığı olan osteoartrit, ortalama 120 milyon insanı etkilemektedir. Eklemdeki kemiklerin iltihaplanması ve dejenerasyonu (en sık diz, kalça, el veya ayak) ağrıya, sertliğe ve şişmeye neden olabilir. Fizik tedavi egzersizleri, hareket açıklığı değerlendirmeleri yapar, çevresindeki kasların güçlendirilmesi (örneğin dizde osteoartrit için kuadriseps ve hamstring) ile beraber ağrıyı azaltabilir ve işlevselliği arttırabilir.
Karpal Tünel Sendromu: Median sinirlerin el bileği kısmından geçtiği kanal içerisinde sıkışmaların meydana gelmesiyle oluşan hastalık türüdür. Fizik tedavi bölümü, ellerdeki, kollardaki, bileklerdeki ve sırttaki kasları çeşitli gerilmeler, ateller ve egzersiz yöntemleri deneyerek bu soruna yardımcı olabilir.
Kronik Yorgunluk Sendromu: Kronik Yorgunluk Sendromu, psikolojik bir hastalık değil, dinlenmeyle iyileşmeyen, yorgunluğa neden olan bir dizi semptomlar içeren karmaşık bir hastalıktır. Bu bölüm, her bir hastanın bireysel semptomlarını tedavi etmek için bir hareket süreci belirlemek amacıyla kardiyopulmoner egzersiz testi, anketler ve tarama konusunda hastalarla çalışır. Tedavi genellikle evde kısa süreli dayanıklılık eğitimi ve günlük işlerin istirahati ile dengelenmesini içerir.
Bunların haricinde fizik tedavi bölümü aşağıdaki sorunlarla da ilişkilidir;
- Fibromiyalji sorunları
- Kireçlenme
- Ankilozan spondilit sorunları
- Genel romatizmal hastalıklar
